डा. सागर कुमार राजभण्डारी
निर्देशक, शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल, टेकु
स्वनिगलय मनुत दुहाँ वयेगु अप्वयाच्वंगु दु । अप्व धैथें कोभिड १९ महामारी अप्वःगु जिल्ला नापं दे पिनं नं मनुत वयाच्वंगु दु । त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलं यक्व हे कामदार लिहाँ वयाच्वंगु दु । गुलिखे विमान चालक (पाइलट)पिं तकं संक्रमित जइधुंकल । विदेशं अन्तराष्ट्रिय स्वास्थ्य नियम कथं सम्बन्धित देसं हे परिक्षण याना छ्वयेमा । रोगी खःसा उपचार तकं यानाबीमा । तर थन सामान्य आरडिटि टेष्ट याना थौंकन्हे उद्धारया ज्या जुयाच्वंगु दु । थन हयेधुंका थीथी कथंया होल्डिंग सेल्टर, क्वारान्टिनय् तयातःगु दु । गुलिसित टेष्ट मयाःसे सम्बन्धित जिल्लाय् छ्वयेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । गुलिखे येँ तयातःगु दु ।
वंगु छवाः दुने येँ व स्वनिगलय् संक्रमित अप्वःगु धैगु खँय् झी स्पष्ट जुइमा । थज्यापिं संक्रमितपिं पिनं उपचारया नितिं वःपिं खः । अथवा अफिसियल ज्याया नितिं वःपिं खः । गुलिखे सरुवा जुया वःपिं दुसा गुलिखे मनुत थन ज्या दया वयाच्वंपिं खः । यक्वस्या कर्म क्षेत्र येँ जुयाच्वंगु दु । थज्यापिं मनुतयेसं थःगु थाय् धायेबलय् थःगु कर्म थाय् कथं येँ धयाच्वंगु खनेदु । व हे जुया संक्रमित मनुत मालेत झीत थाकुयाच्वंगु दु । खास अज्यापिंसं थःगु स्थायि थाय्बाय् व अस्थायि थाय्बाय् निगुलिं च्वःसा बांलाइगु खः । उकिनं फोन नं तःसा झीत टे«सिंग यायेत तसकं अःपुइगु खः ।
समुदाय दुने संक्रमण
येँ थुलिमछि संक्रमण खनेदत । गनं समुदायलय् हे संक्रमण जुलला धैगु ग्याःचिकु दु । थुकिया विषयलय् यक्व सहलह जुयाच्वंगु दु । थुकिया विषयलय् स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयया अनुमति मदयेकं थीथी संस्थां परिक्षण यानाच्वंगु खँ पिहाँवःगु दु । धलय् तकं कोरोना खनेदत धैगु खँ पिहाँवल । छगु खँ छु सीकेमा धायेबलय् कोरोना भाइरस धैगु मनुयात जक जुइगु मखु । थीथी पशुपक्षियाके कोरोनाया जिवाणु दयेफु । थज्यापिं पशुपाखें लः व धलय् फोहोर ल्वाकज्याना नं धलय् कोरोना खनेदूगु जुइफु । मेगु धैगु येँया थीथी अस्पतालय् सछि स्वयाँ अप्व कोरोना संक्रमित भर्ना जुइधुंकल । थुकथं भर्ना जुपिनिगु च्व, खि व हे धलय् वनिगु खः । थुकथं नं कोरोना धलय् खनेदइ ।
विकसित देसय् अस्पतालया फोहोर प्रसोधन याना जक धलय् त्वति । तर नेपालय् तप्यंक छ्वइ । कोभिड १९ जूगु मेमेगु दे इटाली, फ्रान्स, चीन नापं यक्व देसय् थुकिया अनुसन्धान जुयाच्वंगु दु । थ्व अध्ययनं संक्रमित गन च्वनाच्वंगु दु धैगु सीकेत खः । छम्ह जूसां सछि जूसां खनेदइगु व हे भाइरस खः । अथेहे भाइरस सीधुंका नं उकिया अंश खनेदतकि तकं परिक्षणय् क्यनेफु । थ्व हे जुया थन संक्रमण द हे दु धैगु पुष्टि जुइमखु । आःतकया अध्ययनं धलं संक्रमण विस्तार जुइधैगु नं खनेमदु । अथे जूसां धलय् ज्या याइपिंसं थःत सुरक्षित यायेत ज्या यायेबलय् पिपिई धाःसा छ्यलेमा ।
सचेतना
कोरोना संक्रमणयात नियन्त्रण यायेत नागरिक तवरं जनचेतना मदयेकं मगाः । कोभिड १९ गथे सरेजुइ धैगु चेतना दयेहेमा । थ्व ल्वय् फसं सरेजुइ । नवाय् बलय्, मुसु तयेबलय् ई तिचाः वइ । थ्व हे तिचाः वःगु ई फसय् वा थीथी सतहलय् च्वनाच्वनि । थज्यागु सतह मेम्ह मनुखँ थीधुंका सरसफाइलय् कमि जुया, साबुँ लखँ सिले मखना, स्यानिटाइजरं सफा यायेमखना व ल्हाः म्हुतु, न्हाय् वा मिखाय् थिलकि थ्व भाइरस सरेजुइ । संक्रमित मनुखँ थ्यूगु वस्तु, ह्याण्ड हाइजिनय् ध्यान मबीसे थिलकि थ्व ल्वय् सरेजुइ । थुकिं बचेजुइत यायेमाःगु मुख्य खँ धैगु सामाजिक दुरी हे खः । छम्ह मनु स्वयाँ मेम्ह मनु कमसेकम २ मिटर तापाक च्वनेमा । छेँ नं पिहाँ वनेबलय् मास्कया खःगु सदुपयोग यायेमा । गुलिखें मनुतयेसं मास्क मन्चाय् जक दिकि, सुनां धाःसा म्हुतु जक त्वपुइ । मास्क तयेबलय् न्हाय् व म्हुतु निगुलिं त्वपुइमा । न्हि न्हि व हे मास्क तयेमज्यू । फूसा हिलाहिला मास्क तयेमा । मास्कया दुने ल्हातं थी मज्यू । उकिं झन संक्रमण जुइफु । मेगु थःत मजीमगाः जूसा जक छेँ नं पिहाँ वने । छेँ नं पिहाँ वनेबलय् सामाजिक दुरीयात ध्यानय् तय् । बजाः वनेबलय् पञ्जा न्ह्याना स्वस्थ जुइफइ । पिनं छेँ वय् साथ साबुँ लखँ ल्हाः बाँलाक सिले । अथे मखुसा अएला दूगु स्यानिटाइजरं सां ल्हा सफा यायेमा ।
संक्रमित मनु वःसा
यदि सुँ मनु संक्रमित थासं छेँ अथवा त्वालय् वःगु दु व वैके छुं लक्षण दुसा थथें अस्पताल यंके हे माल । यदि लक्षण छुं मदुसा १४ न्हु क्वारान्टिनय् च्वनेमा । यदि संक्रमण दूगु खःसा थ्व ई दुने म्हय् च्वंगु भाइरस निष्कृय जुइ । अज्यागु निष्कृय भाइरसं मेम्ह मनुयात संक्रमण यायेफइमखु ।
क्वारान्टिन
क्वारान्टिन धैगु मनु थःगु हे क्वथाय् च्वनेगु खः । थः छम्हस्यां जक ब्यागलं शौचालय छ्यलेगु यायेमा । थः याकःचा च्वनागु क्वथा व शौचालयया थःम्हं सरसफाइ यायेमा । थम्हँ नय् धुंका बांलाक विसर्जन यायेगु । थथे याःसा भाइरस मेपिंत सरेजुइमखु । थुकथं क्वारान्टिनय् १४ न्हु च्वनेबलय् उसाँय् मभिन वा छुं लक्षण खनेदःसा नापसं च्वंगु स्वास्थ्य चौकी वा चिकित्सकयाके परामर्श कायेमा ।
आरटि पिसिआर टेष्ट
येँया थीथी अस्पतालय् थ्व सुविधा बियाच्वंगु दु । शुक्रराज ट्रपिकल अस्पतालं थ्व महामारी जूसां निसें थ्व सेवा बियावयाच्वनागु दु । नवाय् मफुसा, नस्वा काय् मफुसा, सवाः काय् मफुसा, छ्यँ स्यासा, म्ह तच्वकं स्याःसा, प्वाः स्याःसा, आदि न्हू न्हूगु लक्षण खनेदःसा स्वाब कया कोरोना टेष्ट यानाच्वनागु दु । सुं सुगर, प्रेसर ल्वगि दु, उच्च जोखिम थासं वःगु दुसा, अज्यापिंत नं झीसँ पिसिआर टेष्ट यानाच्वनागु दु । अथेहे तराई नापं उच्च कोरोना हटस्पट जूगु थासं वःपिं वा कोभिड १९ जूपिनि सतिपिं मनुतयेत तकं झीसँ कोरोना टेष्ट यानाच्वनागु दु । मखुसा मेपिनि टेष्ट याय्म्वाः । न्हापा यक्व मनुत विदेशं वल । भारतं यक्व हे वःगु खःसा थौंकन्हे थ्व दिकुगु दु । थ्व हे जुया तराईया यक्व थासय् आइसोलेशन बेड खालि जुयावनाच्वंगु दु । आः थौंकन्हे न्हिथं न्यागु खुगु फ्लाइटं मिडल इष्टं मनुत वयाच्वंगु दु । अथेहे युरोपियन देसं यक्व नेपामित वयाच्वंगु दु । अज्यापिंत होटल क्वारान्टिन वा होल्डिंग सेल्टरय् तयातःगु दु । अज्यापिंत गाँउपालिका नाप समन्वय याना गुलिसित टेष्ट याना गलिसित टेष्ट मयाःसे थःगु गृह जिल्लाया क्वारान्टिनय् छ्वयाच्वनागु दु ।
छेँ दुने याय्माःगु खँ
यदि सुं मनु होम क्वारान्टिनय्, होटल क्वारान्टिन वा होल्डिंग सेन्टरय् च्वनाच्वंगु दु व वैके लक्षण खनेदःसा मोनिटरिंग युनिटयात खबर याना कोभिड विशेष अस्पतालय् हयेमा । थथे च्वनाच्वंगु दुसा स्थानिय निकाययात तकं खबर यायेमा । थुकिं याना संयोजन यायेत अपुइ । अथेहे लक्षण खनेमदुसां १४ न्हुलिपा व मनु गन वनी धैगु तकं स्थानिय निकाययात खबर याःसा व गनं वल, गन वन धैगु खँ लिपातक सिकातय् फइ । क्वारान्टिनय् च्वंपिंसं थःगु नियमित नयाच्वनागु वासः नयाच्वने हे माः ।
छेँ जःपिंसं यायेमाःगु खँ
थुकथं छेँ वा त्वालय् क्वारान्टिनय् च्वनीबलय् झीथाय् बामलागु नजरं स्वयेगु याइ । छिछि दुरदुर याइ । कोरोना जूपिंत जक मखु शंकास्पद मनुयात तकं स्वयेगु नजर पाकाच्वंगु दु । थुकिंयाना आत्महत्याया कुतः जुयाच्वंगु झीसँ खनाच्वनागु दु । गुलि पोजिटिभ खना आत्महत्या यानाच्वंगु दु गुलि मखुसां आत्महत्या यानाच्वंगु दु ।
थज्यागु दुर्घटना जुयाच्वंगु दु । अज्यापिंत झीसँ हौसला बीमा, माया बीमा । सकारात्मक वैगु कथंया बिचा तयेमा । क्वारान्टिनय् च्वनेबलय् पालना यायेमाःगु खँ ब्याकेमा । यदि पिहाँ वनेमाःसा खबर याना पिपिइ, मास्क तया जक पिहाँ वने । सर्वसाधारणं छ्यलिगु सवारी साधन मछ्यःसे । थःगु निजि साधन जक छ्यलेगु । थथे याःसा छेँ जः वा मेपिंत संक्रमण जुइमखु । हौसला ब्यूसा ल्वय् नाप ल्वायेगु क्षमता नं अप्वइ नापं स्वास्थ्य लाभ नं याकनं जुइ । वार्तालाप यायेबलय् तापाक्क हे च्वनेमा । थुकिया नितिं २ मिटर स्वयां तापाक्क च्वनेज्यू ।
ध्यान बीमागु खँ
शंकास्पद मनुतयेसं थःगु पौष्टिक आहारय् ध्यान बीमा । क्वाःगु व झोलयुक्त पदार्थ अप्व सेवन यायेमा । उसाँय् यात बामलाकिगु बानी गथेकि धुम्रपान, सुर्ति, गुत्खा सेवन यायेमज्यू । मादक पदार्थ नं सेवन यायेमज्यू । गुलिखे मनुतय् यःयःथाय् ई फायेगु बानी दु । थ्व इलय् थ्व बानी नं सुधार यायेमा ।
लिपांगु खँ
कोभिड १९ धयागु न्हूगु भाइरसं जूगु ल्वय् खः । थुकिया संक्रमण उच्च दु । सामाजिक दुरी, व्यक्तिगत सरसफाइ, स्यानिटाइजय् ध्यान मबीगु खःसा थ्व याउँक सरेजुइ । तर थ्व कोभिड १९ जुइवं मनु सीमखु । थुकि ९० प्रतिशत मनुतयेत लक्षण तकं खनेमदयेफु । लक्षण खनेदैपिं १० प्रतिशत मनुत जक खः । थुकि यक्व धैथें मनुतयेत न्यूमोनिया खनेदइ । फोक्सोया संक्रमणं याना सासः ल्हाय् थाकुइ । थुकिं याना अक्सिजनया अभाव जुइगुलिं अस्पतालय् तया उपचार यायेमाःगु खः । येँया यक्व धैथें अस्पतालया खाता जाय् धुंकुगु दु । यदि संक्रमण अप्वइगु खःसा संक्रमित दक्वसित अस्पताल भर्ना यायेफइगु अवस्था मजुइफु । अस्पताल भर्ना याये हे माः धैगु आवस्यकता नं मदु । यदि अस्पताल भर्ना जुइमाःगु लक्षण दःसा जक भर्ना यायेमालेफु । मखुसा छेँ हे च्वना नं उपचार यायेज्यू । थुकिं मनोसामाजिक विकृति नं म्हो जुइ । खँ ल्हायेत नापलाना जुइमा धैगु मदु, थीथी सामाजिक सञ्जालया माध्यमं नं खँल्हाबल्हा यायेज्यु ।
भिडियाे
छ्याता
फेसबुक छ्याता